Scherp de kennis over het transgenderthema aan

In de sportwereld is het transgenderthema natuurlijk een hoofdstuk apart, aangezien dit domein erg opgedeeld is naar geslacht. In een ideale wereld is de competitie niet opgedeeld tussen man en vrouw, maar is die op een manier georganiseerd die bovenal rekening houdt met lengte, kracht, gewicht en testosteronwaarden.

Als sportclub, trainer, voorzitter of coach kan je met heel wat vragen zitten en weet je niet altijd goed hoe je de persoon in kwestie best benadert. Je hebt misschien vragen die erg praktisch zijn van aard. Hoe licht ik samen met de trans persoon de andere leden in? Wat met pesterijen en onsportieve opmerkingen van supporters? Kan de trans persoon wel nog blijven spelen bij het vrouwen/mannen team? 

Er is meestal een groot gebrek aan kennis bij de sportclubs en -federaties over het transgenderthema. Dit heeft zeker niet altijd te maken met onwil, maar is vaak te wijten aan het feit dat de sportwereld van oudsher heel erg gegenderd is. Bijgevolg hebben de meeste sportclubs géén proactief (trans)genderbeleid, en worden ze zich pas bewust van de mogelijke uitdagingen wanneer ze zich geconfronteerd weten met het verhaal van een trans sporter. 

Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer een trans meisje gebruik wenst te maken van de meisjes douches en kleedkamers, maar sommige ouders hun veto stellen. Of wanneer een collega-scheidsrechter aankondigt bij het volgende seizoen als man terug te komen. Plots zit men dan met de handen in het haar, en moeten er dringend beslissingen genomen worden. De druk komt dan vaak op een individuele coach of sportleerkracht terecht. 

Er is dus heel wat te zeggen voor het uitdenken van een inclusief sportbeleid, waar federatie, leerkrachten/coaches, spelers/leden, sponsors,... samen aan getimmerd hebben. Ook voor ouders is een proactief sportbeleid een goede zaak. Want nu is het vaak zo dat ouders zelf alles moeten uitzoeken en de sportclub als ware moeten onderwijzen en sensibiliseren.

Zet participatie en fair play op één lijn naast elkaar

Als sportclub of -federatie streef je naar maximale participatie én draag je tegelijkertijd eerlijk spel of fair play hoog in het vaandel. Het lijkt wel alsof deze twee elkaar uitsluiten, maar dat is niet noodzakelijk het geval.

Als je wil dat trans personen kunnen deelnemen aan de sport, dan laat je hen kiezen bij welke competitie ze aansluiten. Het zou namelijk jammer zijn mochten een aantal trans personen niet meer kunnen sporten omdat ze (nog) niet (helemaal) binnen het man- of vrouwhokje horen. Op die manier verplicht je sporters om bepaalde operatieve ingrepen te ondergaan om competitief te kunnen sporten. Dat is een inbreuk op de mensenrechten en is ook ronduit problematisch voor non-binaire en intersekse personen.

Anderzijds wil je natuurlijk dat wedstrijden eerlijk verlopen. Er wordt vanuit gegaan dat de gemiddelde man een fysiek voordeel heeft ten op zichtte van de gemiddelde vrouw. Er wordt uitgegaan van meer kracht, spiermassa en-kracht, behendigheid, snelheid en uithoudingsvermogen. Ook de lichaamslengte en -bouw spelen een rol. Dit denken gaat uiteraard ook vooral uit van stereotypes rond mannen en vrouwen. Er zijn bijvoorbeeld heel veel sterke vrouwen en minder snelle mannen. Personen geboren in een mannenlichaam beschikken echter wel vaker over hogere testosteronniveaus. Is het dan bijvoorbeeld wel eerlijk dat een trans vrouw die (nog) geen hormonale behandeling volgt deelneemt aan wedstrijden binnen de vrouwencompetitie?

Het moment van transitie is belangrijk. Was dat voor of na de puberteit? Werd de medische transitie nadien ingezet, dan kan je niet ontkennen dat er veel fysieke voordelen zijn. Die voordelen zijn niet weerhouden als de transitie gestart is in de puberteit. Bij recreatieve sport of/en sport bij jonge sporters zijn die fysieke voordelen niet onoverkomelijk, maar mogelijks wel lastig.

Er is dus sprake van een complexe grijze zone. Wij adviseren dan ook om tot een consensus te komen die voor iedereen (min of meer) goed voelt. Omdat elke situatie anders is benadrukken we het belang van overleg tussen sporter (en diens ouders in geval van een minderjarige) en de club. Maatwerk is steeds aan de orde en pasklare antwoorden hebben we helaas niet.

Vraag als trainer gerust waar de speler zich het best bij voelt, en geef als trans persoon aan wat je nodig hebt om mee te kunnen participeren. Een sporter die een vermannelijkingsproces doormaakt zou bijvoorbeeld (voorlopig) bij de vrouwen kunnen blijven spelen, zelfs al is het uiterlijk sterk vermannelijkt of androgyn. Transgender personen kunnen de geslachtsregistratie en voornaam laten aanpassen op hun paspoort zonder enige vorm van hormonenbehandeling of chirurgische ingrepen. Het is dus erg moeilijk om hier rigide regels over op te maken. Door middel van een transparante aanpak kan je al heel wat discussies en bezorgdheden counteren. Toch zal je misschien nog moeten anticiperen op eventuele problemen inzake fair play.

Topsport

Bij topsport ligt dit logischerwijze veel gevoeliger. Topsport uit zich nochtans altijd in uitzonderlijke lichamelijke kenmerken en capaciteiten. Zo heeft topzwemmer Michael Phelps bijzonder flexibele enkels die zijn slagkracht in het water vergroten, en ook zijn onevenredige spanwijdte is een fysiek voordeel. Die kenmerken werden hem bij de geboorte toebedeeld en kunnen onmogelijk getraind worden. Hij heeft dus een aantal fysieke voordelen ten op zichtte van andere zwemmers in de mannencompetitie. Lees in dit genuanceerd artikel Externe link meer over de complexiteit en gevoeligheid van de discussie.

Het bestuur van het Internationaal Olympisch Comité (IOC) lanceerde in het kader voor Eerlijkheid, Inclusie en Non-discriminatie dat ze een nauwkeurige aanpak willen uitwerken. Ze suggereren dat elke sportbond per discipline moet nagaan welke lichamelijke eigenschappen fysieke voordelen kunnen opleveren en vervolgens moet nagaan of die bij de trans sporter aanwezig zijn. In de praktijk kiezen echter steeds meer en meer sportfederaties om trans personen volledig uit te sluiten. Er zijn nochtans alternatieve denkpistes mogelijk. 

De regels van het IOC zijn niet perfect en altijd goed afgestemd op de gender- en geslachtsdiversiteit. Er komt ook veel kritiek van spelers en supporters op de participatie van trans personen binnen de topsport. Die discussie stelt zich vooral bij trans vrouwen en niet bij trans mannen. Die laatste zijn nochtans vaak kleiner en fijner, wat hen in bepaalde disciplines, zoals atletiek, meer voordelen oplevert, maar dat haalt zelden of nooit de media.  

Er moet zorgvuldig nagedacht worden over de regels. Deze mogen niet gelijk zijn voor elke sportdiscipline. Bij sommige sporten zijn kracht, testosteron en spiermassa bepalend, voor andere sporten zal dat minder relevant zijn. In gevechtssporten wordt er met gewichtsklassen gewerkt. We zouden misschien ook kunnen nadeken over hormoonklassen, testosteronklassen, hormoongevoeligheid. Sommige sportfederaties stelden al regels op zoals een juridische aanpassing van de geslachtsregistratie, een bepaalde periode hormonale behandeling volgen, maximale testosteronniveaus,... maar ook deze zijn één niet sluitend én twee vaak uitsluitend.

Raadpleeg de (inter)nationale richtlijnen

Binnen de internationale en nationale topsport gelden andere en vaak meer strenge regels dan in de breedtesport. De reglementering rond deelname aan wedstrijden en competities moet ook nauw opgevolgd worden. Die regels zijn soms erg geslachtsafhankelijk. 

Tijdens de Olympische Spelen van Peking in 2008 bijvoorbeeld, werden vrouwelijke atleten “die ervan werden verdacht man te zijn”, aan een genderverificatietest onderworpen, in opdracht van het Aziatisch Olympisch Comité. De Chinese overheid zette hiertoe een labo op om uit te maken of de deelnemende atleten wel ‘echt’ man of vrouw waren. Het Union Medical College, dat verantwoordelijk was voor het uitvoeren van de testen, wilde dit doen door een onderzoek van de fysieke kenmerken van atleten, een bloedafname om hormonenniveaus te controleren en een chromosomenonderzoek.

In het verleden werden dergelijke tests geregeld uitgevoerd, maar het Internationaal Olympisch Comité (IOC) besliste in 1999 al om deze tests niet meer af te nemen, wegens ethisch ongepast en wetenschappelijk onbetrouwbaar. Het IOC baseert zich nu op regels zoals opgesteld in de ‘Statement of the Stockholm consensus on sex reassignment in sportsPDF ’. Sporters die willen deelnemen aan een EK, WK, Olympische spelen of Paralympische Spelen moeten voldoen aan de richtlijnen van desbetreffende organisaties. Er leeft heel wat in dit gebied en ondertussen gelden de richtlijnen die komen van een 'Consensus Meeting on Sex Reassignment and HyperandrogenismExterne link ' georganiseerd door het IOC in november 2015. Men besliste dat chirurgische en juridische eisen vervallen. Enkel hormoonwaarden als medisch criterium blijven wel overeind.

Trans mannen kunnen ten allen tijde mee doen aan de mannencompetitie. Trans vrouwen wordt enige beperking opgelegd qua testosteronniveau: zij dienen minimum 12 maanden onder 10 nmol/L testosteron niveau te zitten vooraleer zij aan de Olympische Spelen mogen deelnemen. Deze waarden kunnen ten alle tijden worden gecontroleerd. Wanneer het testosteronniveau de grens van 10 nmol/L overschrijdt, riskeren ze een schorsing van 12 maanden. Bovendien moeten zij hun genderidentiteit als vrouw declareren – een verklaring die voor een periode van minimum vier jaar geldig blijft. Ook intersekse topsporters of vrouwen met hoge testosteronspiegels komen mogelijks in de problemen en moeten soms een anti-testosteronbehandeling volgen die invloed heeft op de sportprestaties maar ook op het emotioneel welbevinden.

Zet in op representatie en zichtbaarheid

Praten over genderdiversiteit en het transgenderthema in de sport is enorm belangrijk. Over deze thema's praten zorgt voor representatie en voor meer herkenbaarheid en acceptatie. Laat dus zeker getuigen en rolmodellen aan het woord. 

Voor trans personen kan de sportcontext een moeilijke omgeving zijn om zichzelf te kunnen of durven zijn. Trans personen weten niet altijd goed hoe en aan wie ze over hun gevoelens en identiteit kunnen vertellen. Ook voor trans ouders met kinderen is het zoeken hoe men de sportclub kan inlichten. Ze blijven vaak onder de radar.

Daarnaast kunnen ook de sportclubs en -federaties veel vragen hebben over hoe ze het best omgaan met een trans persoon of zijn op zoek naar hoe ze dit thema binnen de club kunnen aankaarten of hoe ze kunnen tonen dat ze open staan tot dialoog. Onderzoeksdata in verband met trans personen in de sport is beperkt in ons land. En een effectief sportbeleid dat rekening houdt met de reële genderdiversiteit, is vaak ver zoek. 

Met de campagne 'mijn hart klopt voor de sportExterne link ' die wijdverspreid wordt in de sportwereld, willen ze de LGBTQIA+ community een hart onder de riem steken en supporteren voor gelijkheid binnen de sport. Samen met Out For The Win wil Sport Vlaanderen ernaar streven dat iedereen zich welkom voelt binnen een sportvereniging, ongeacht geaardheid, gender of geslacht. De campagne biedt een 'deel je idee platformExterne link ' voor iedereen om ideeën te delen over hoe de sportwereld inclusiever en veiliger kan worden voor LGBTQIA+ personen. 

Luister naar de ervaringen van trans sporters

Sporten houdt vaak een confrontatie met het eigen lichaam in. Er zijn daarom veel trans personen die kiezen voor een individuele sport. Bij pakweg joggen moet er geen team ingelicht worden en kan men vaak in alle privacy sporten. Teamsporten daarentegen zijn gericht op vertrouwen en samenwerking en vereisen overleg en transparantie. Desondanks zijn er toch vele anderen die wel aangesloten zijn bij een sportclub.

In 2015 peilde de Vlaamse Sportfederatie naar het aantal voormalige of huidige transgender sporters. 65% van de federaties heeft de bevraging beantwoord. Uit de cijfers blijkt dat 18% een of meerdere transgender leden heeft of had. Het betreft hier dus een relatief grote groep.

Als sportfederatie streef je naar een hoge sportparticipatie en een kwaliteitsvol aanbod dat hierop afgestemd is en dat voor iedereen toegankelijk is. We raden sportfederaties dan ook aan om een duidelijk diversiteitsbeleid op te stellen. Trans personen kunnen het best transparant zijn en de coach of voorzitter in vertrouwen nemen als ze dat nodig achten om later misverstanden te vermijden. 

Heel wat trans personen vinden het belangrijk om openlijk uit te komen voor hun genderidentiteit. Of, en in hoeverre de transidentiteit daarom bekend moet worden gemaakt bij alle leden van de club, is een keuze die de persoon in kwestie zelf mag maken. Er kan overlegd worden met de speler (en diens ouders) wat er wel of niet wordt verteld en wie er ingelicht wordt. Iemand ‘outen’ zonder medeweten of goedkeuring van de persoon in kwestie is echt not done. Transgender of cisgender, maak er geen spel van. 

Op de website van Out For The Win lees je verhalen van LGBTI+ personen in de sportExterne link , en ook via de aflevering 'Uitgezweet' van de podcastreeks Ontgrendeld kan je een mooie getuigenisExterne link beluisteren van een non-binair persoon.

Maak onthaal en registratie genderinclusief

het is zeer waarschijnlijk dat je binnen jouw sporttak ooit te maken zal krijgen met een trans persoon. Het creëren van een transvriendelijk onthaal bij inschrijving en veilige omgeving is erg belangrijk, want het is de eerste kennismaking met de club. 

Registratiesystemen gebaseerd op geslacht is iets waar trans personen in het algemeen mee worstelen. Dit is niet anders in sportclubs: vele leden vragen zich af wat de relevantie ervan is. Een ander probleem dat hierbij wordt aangehaald is de koppeling van het lidmaatschap bij een sportclub aan het rijksregisternummer, want dit maakt het voor sportclubs mogelijk om te weten wat je geboortegeslacht is, indien je je geslachtregistratie (nog) niet liet aanpassen. Voor non-binaire personen of intersekse personen is dergelijke geslachtsregistratie al helemaal onhoudbaar.

Enkele kleine aanpassingen en aandachtspunten kunnen een sportogeving al veel transvriendelijker maken, en zo de sporttijd veel fijner maken. Dit kan gaan over correcte aansprekingExterne link  en verwijzingExterne link , screening van de eigen administratieExterne link  en correspondentie en aandacht hebben voor genderinclusieve infrastructuurExterne link  en beeldvormingExterne link

Gebruik correcte aanhef, voornaamwoorden en voornaam

Het zit vaak in de kleine alledaagse dingen: spreek iedereen met de correcte voornaam en aanhef aan. Verwijs naar hen met de zelf gekozen voornaamwoorden. Weet je niet met welke voornaam of aanhef (bijvoorbeeld: mevrouw/meneer/, mama/papa/ouder/mapa,...) de persoon in kwestie wenst aangesproken te worden? Vraag gerust met welke aanspreekvormen en voornaam mensen willen aangesproken of aangeschreven worden, en vraag dit bij voorkeur meerdere keren. 

Ga nooit zomaar uit van de gegevens van op de identiteitskaart. Mogelijks kloppen die niet met hoe de persoon in kwestie zich identificeert. Informeer ook de persoon in kwestie over de manier waarop gegevens worden bewaard en waarvoor deze gebruikt worden. Benadruk de vertrouwelijkheid van de informatie die gegeven wordt.

Lees hierExterne link  meer over aanhef en gebruik van voornaamwoorden.

Wat als de voornaam en/of geslachtsregistratie van een lid wijzigt?

Zodra de naam officieel gewijzigd is op de identiteitskaart, is het sterk aan te raden om deze in alle communicatie te gebruiken. Wanneer de geslachtsregistratie officieel is gewijzigd, staat deelname aan de gewenste categorie niet ter discussie. Trans mannen participeren dan gewoon bij de mannen, trans vrouwen bij de vrouwen. Echter, soms voelt het voor de persoon in kwestie veiliger of fijner aan om (tijdelijk) in hetzelfde team te blijven sporten. Dat komt vaak voor bij het begin van een transitie. Zoek naar een aanvaardbare compromis. De persoon in kwestie is ook niet verplicht om te melden dat de geslachtsregistratie werd gewijzigd.

  • De naam kan gewijzigd worden vanaf 12 jaar mits toestemming van beide ouders zolang het kind minderjarig is.
  • De geslachtsregistratie kan gewijzigd worden vanaf 16 jaar mits toestemming van beide ouders zolang het kind minderjarig is en mits attest van een jeugdpsychiater.

Wat als een lid vraagt om al een nieuwe voornaam en/of geslachtsregistratie te gebruiken zonder officiële aanpassing?

Sportclubs zijn volledig vrij om ook al voorafgaand aan een officiële wijziging van voornaam en/of geslachtsregistratie de nieuwe roepnaam te gebruiken en de opdeling in jongens- en meisjestoiletten, douches en kleedkamers te herzien. Alle club-interne documenten kunnen namelijk zonder officiële wijziging van voornaam of geslacht aangepast worden aan de gewenste situatie. Dit geldt bijvoorbeeld voor: naamstickers of -bordjes, aanwezigheidslijsten, sportpas, e-mailadres, online fora,... 

Let wel: je kan dit als lid of coach niet buiten de wil van de sportclub afdwingen. Maar voor het welzijn van de persoon in kwestie, alsook om verwarring bij anderen te vermijden, spreekt het voor zich dat iedereen er bij wint om op de juiste manier aangesproken en behandeld te worden. Zeker voor non-binaire personen is het niet altijd evident om de geslachtsregistratie aan te passen omdat onze wet nog steeds uitgaat van een binaire opdeling M of V. 

Houd als coach ook rekening met enerzijds de draagkracht en leeftijd van de persoon en anderzijds de groepsdynamiek om te beslissen of je meegaat in een nieuwe naam of genderrolswitch. Verder houd je best ook rekening met het clubreglement (al moet je die ook soms durven te herzien), de toestemming van ouders of opvoedingsverantwoordelijken en de mate waarin een persoon reeds begeleid wordt door een hulpverlener of/en de school/werkgever. Probeer tot gedragen compromissen te komen die leeftijdsadequaat zijn en passen binnen jullie clubbeleid en -visie. Bevraag andere leden, maar geef geen ruimte aan haatspraak en discriminatie. We zijn er ons van bewust dat dit niet altijd een gemakkelijke oefening is binnen een superdivers gegenderd sportklimaat. 

Vermijd gendergeladen registratiesystemen 

Probeer steeds gendergeladen invulformulieren, sporttests, inschrijvingsdocumenten,… te vermijden. Maak richtlijnen op voor je club waarin voorzien wordt dat computer- en papieren bestanden die het geslacht/gender van de leden registreren, snel en efficiënt bijgewerkt worden zodra je verneemt dat iemand zich anders identificeert. Alle interne informatie- en communicatiekanalen kunnen zonder probleem worden omgezet naar de nieuwe voornaam en/of het nieuwe geslachts- of genderregistratie, ook al zijn er op juridisch vlak nog geen wijzigingen in de persoonsgegevens doorgevoerd.

Hou tevens rekening met de aanwezigheid van non-binaire personen en pas je registratie modules aan opdat er meer dan twee opties zijn. Je kan jezelf ook de vraag stellen of je echt de genderidentiteit of/en geslacht van iemand moet registreren. Vaak wordt het standaard opgenomen in een vragenlijst of inschrijvingsdocument, maar is het niet relevant of nodig om weten. Zeker bij recreatieve sport op jonge leeftijd is het in se niet nodig.

Denk na over het clubreglement en vrijheid van expressie

In sommige clubs is het dragen van bepaalde sportkledij verplicht. Vaak is die verplichting opgenomen in een clubreglement. Dat betekent dat je je akkoord verklaart ten aanzien van de kledingvoorschriften. Vaak is die kledij niet unisex of neutraal, maar gegenderd.

Mogelijks kan er nagedacht worden over de relevantie van bepaalde regels. Zijn ze nog van deze tijd? Staan alle coaches nog achter deze visie? Zijn er in uitzonderlijke situaties uitzonderingen mogelijk? Het kan bijvoorbeeld voor trans personen heel moeilijk zijn om deel te nemen aan de lessen LO omwille van de enge sport- en zwemkledijvoorschriften, omkleed- en doucheruimtes en de confrontatie met het eigen lichaam. Sommige trans personen houden bijvoorbeeld graag een T-shirt of zwembinder aan tijdens het zwemmen. Anderen voelen zich net comfortabeler met een bikini top en zwemrokje. Ook in andere sporten zijn er strenge kledingvoorschriften. Denk bijvoorbeeld aan turners die voor een wedstrijd een specifiek gegenderde turnmaillot moeten dragen.

Denk na of het kwaad kan om de trans sporters in de kledij te laten sporten dat het meest comfortabel voelt als dat ervoor zorgt dat de participatie en het enthousiasme verhoogt. Ga ook samen op zoek naar oplossingen. Misschien kan een (zwem)binderof corrigerend ondergoed een uitkomst bieden? Of is het mogelijk om tien minuten vroeger om te kleden? Houd rekening met uniciteit én uniformiteit.

Denk na over de infrastructuur 

Je bent als club niet verplicht om gescheiden toiletten te voorzien voor de leden. Enkel voor het personeel moeten er volgens onze wetgeving gescheiden toiletten voorzien worden. Er wordt in die wetgeving wel niet gesproken over gescheiden aanduidbordjes. Je zou er dus voor kunnen opteren om leden te laten kiezen welk wc ze gebruiken of de toiletruimte genderinclusief te maken. Dit komt niet alleen de trans sporters te goede, maar elke sporter!

Verder is het ook aangewezen om samen met de leden (en hun ouders) afspraken vast te leggen voor het gebruik van kleedkamers en douches. Hierbij is het belangrijk dat deze mogelijkheid ook duidelijk wordt gecommuniceerd via de website of brochures. Liefst is  het bestuur dan ook op de hoogte hiervan, zodat op het moment zelf geen uitleg meer moet worden gegeven en dit zo subtiel mogelijk kan verlopen.

Het voorzien van een aparte kleedkamer blijkt vaak geen probleem te zijn in de thuisclub, maar wel wanneer men bijvoorbeeld op verplaatsing speelt. Het kan handig zijn om hier als club vooraf aan te denken, zodat men op het moment zelf niet steeds voor onaangename verrassingen komt te staan. Houd er tenslotte rekening mee dat niet alle transgender personen dit wensen en je dus ook niet kan eisen dat iemand zich bijvoorbeeld in een aparte kleedkamer omkleedt. Transgender personen vinden het vaak spijtig dat ze op die manier bepaalde aspecten van groepsvorming of -gevoel missen. 

Meer verdiepende info en adviezen over de aanpassing van infrastructuur vind je hierExterne link

Zet een ondersteunend netwerk op en houd rekening met beeldvorming

Maak het transgenderthema bespreekbaar op een respectvolle manier. Zorg ervoor dat de contactgegevens van externe transgenderorganisaties gekend zijn binnen de club. Je kan je solidair tonen met LGBTI+ personen door de regenboogvlag uit te hangen, deel te nemen aan campagnes, dagen als IDAHOT, Transgender Day Of Visibility, Pride,... te vieren, posters van LGBTI+ verenigingen op te hangen,... Sportclubs kunnen een eigen ondersteunend netwerk of werkgroep voor LGBTI+ sporters opzetten.

Zorg als coach voor een sfeer waar iedereen zich goed voelt. Een hecht team komt alleen maar de sportprestaties ten goede. Reageer publiekelijk op elke vorm van ongewenst gedrag, hoe klein ook. Humor werkt aanstekelijk en relativerend, maar wees aandachtig voor flauwe of kwetsende moppen. Houd hierbij de lichaamstaal van de persoon in kwestie in de gaten. Sanctioneer als een speler of supporter ongewenst gedrag blijft vertonen. Geef ook zelf het goede voorbeeld, jij bent de coach waar ze naar opkijken. Probeert slot gegenderde taal en genderstereotypen te vermijden. Lees hier meer over beeldvorming en terminologie. 

Stel een plan van aanpak op

Het Internationaal Olympisch ComitéExterne link  (IOC) nam richtlijnen aan over hoe men meer inclusief kan zijn voor transgender atleten in topsport. Het internationaal en nationaal sportbeleid voor topsporters is op dat vlak nog volop in ontwikkeling. Ook voor recreatieve sportclubs, die hun beleid meestal afstemmen op het nationaal sportbeleid, is het vaak nog zoeken en niet altijd makkelijk om een diversiteitsbeleid uit te bouwen.

Wanneer in clubreglementen en andere visie- of beleidsteksten (zoals bv. een antipestbeleid) gesproken wordt over diversiteit en antidiscriminatie, kan je de beschermde gronden (zoals afkomst, geslacht, geloof,...) expliciet opsommen en tevens ‘genderidentiteit’ en ‘genderexpressie’ in dat rijtje opnemen. Maak duidelijk dat transfobie en andere vormen van uitsluiting niet getolereerd worden. Wanneer er toch incidenten zijn, grijp dan snel en kordaat in en bestraf dergelijk onsportief gedrag. Anders riskeer je dat jouw inclusie en diversiteitsbeleid een hol begrip wordt.

Communiceer duidelijk over het beleid en de acties van de club. Zorg er voor dat iedereen achter de acties staat door te luisteren naar feedback van spelers, trainers, ouders en supporters. Probeer een open-deur beleid te implementeren waar ieders bezorgdheden worden erkend en ieders vragen worden beantwoord. Als iemand in de club slachtoffer wordt van pesterijen, ondersteun de persoon in kwestie dan en ga op zoek naar een gepast zorgnetwerk. Ook supporters durven zich te bezondigen aan transfobe uitlatingen vanuit de tribunes. Scheidsrechters mogen gerust een speler of een supporter van het veld/tribune sturen als die zulke uitlatingen doet. Discriminatie op basis van genderidentiteit – en expressie is bij wet verboden.

Naast de algemene expliciete vermelding van non-discriminatie, is het aan te raden om een specifiek plan van aanpak op te stellen met duidelijke richtlijnen over hoe om te gaan met een transgender lid. In dit plan moeten duidelijke antwoorden staan op vragen als:

  • welke naam mag men gebruiken op inschrijvingsformulieren en wedstrijdresultaten?
  • welke naam en foto mag er op de sportpas?
  • wat met omkleedruimtes, douches of toiletten?
  • vanaf welk moment is het toegelaten om effectief in de andere genderrol te participeren?
  • hoe ziet de overlegstructuur ouders-kind-sportclub-sportfederatie er uit?
  • welke contacten met / kennis van transgender organisaties is er bij de club aanwezig?
  • welke educatieve materialen zijn beschikbaar? Is het gebruik van hulpstukken bespreekbaar?
  • wie verzorgt de ruime aankondiging en op welke manier willen de betrokkenen dat dit verloopt?
  • …..

Zo’n plan biedt een raamwerk aan sportclubs om hun beslissingen in te kaderen, die natuurlijk ten allen tijden flexibel dienen te zijn en aangepast moeten worden aan de situatie, de leeftijd van de sporters, en/of de wensen van de betrokkene. Maar het maakt wel een verschil uit of er een plan klaarligt of dat men op basis van één bepaald geval ad hoc moet reageren. En leden of andere actoren kunnen verwezen worden naar het beleid van de club indien er protest of vragen zouden ontstaan.

De club kan een trans sporter dus al een heel eind tegemoet komen, ook gezien de juridische basis die het Vlaamse Gelijke kansen- en gelijke behandelingsdecreet van 2008 biedt. De passage over de reikwijdte van non-discriminatie/gelijke behandeling in Vlaanderen (van toepassing op onderwijs, welzijn en andere Vlaamse bevoegdheden/sectoren) luidt als volgt:

Art. 16, § 3
De beschermde kenmerken zijn geslacht, genderidentiteit, genderexpressie, leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, taal, gezondheidstoestand, handicap, fysieke of genetische eigenschap, sociale positie, nationaliteit, zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of nationale of etnische afstamming. Lees er hier meer over.

Laatst nagekeken op: .