Wat is genderexpressie? 

Genderexpressie verwijst naar de manier waarop je je genderbeleving naar buiten toont: welke rollen neem je op in het dagelijkse leven? Welke kledij draag je? Welk kapsel heb je? Hoe gedraag je je tegenover anderen? Genderexpressie is wat de buitenwereld van te zien krijgt, in tegenstelling tot genderidentiteit die onzichtbaar is en zich innerlijk afspeelt. 

Genderexpressie omvat dus alles wat we communiceren naar anderen aan de hand van uiterlijke kenmerken: kleding, haarstijl, lichaamstaal, spraak en intonatie, gedragingen, … De meeste mensen hebben een vleugje van mannelijke én vrouwelijke kenmerken in hun genderexpressie vervat. Deze expressie kan ook verschillen naargelang de tijd, plaats en cultuur. Een genderexpressie die niet uitsluitend herkend kan worden als mannelijk of vrouwelijk, heet androgyn. Als je genderexpressie niet helemaal goed voelt voor jou, kan je er creatief mee aan de slag. Op onze hulpstukken pagina's lees je meer tips om je genderexpressie aan te passen op een manier die voor jou goed aanvoelt. 

Gendernormen 

Op het vlak van genderexpressie leren we als kind al vlug wat mag of niet mag, wat passend is voor een jongetje en wat hoort als meisje. Elke maatschappij heeft bepaalde (ongeschreven) regels over hoe jongetjes en meisjes zich moeten gedragen. Deze zogenaamde gendernormen gelden voor iedereen. We verwachten dat jongetjes zich jongensachtig en meisjes zich meisjesachtig voelen én gedragen. 

Jongetjes die té meisjesachtig, of meisjes die té jongensachtig zijn, krijgen vaak te maken met opmerkingen van vrienden, leerkrachten of ouders. Deze kinderen of jongeren wijken af van onze traditionele gendernormen of genderstereotypen. En gedrag dat afwijkt, wordt jammer genoeg vaak bestraft. Dit wordt ook wel ‘genderisme’ genoemd: discriminatie of uitsluiting op basis van gendernormen. 

Gendernormen zijn bovendien geconstrueerd, en dus veranderlijk over de tijd en afhankelijk van de context en maatschappij. Hoge hakken werden bijvoorbeeld oorspronkelijk uitgevonden voor mannen om makkelijker te kunnen paardrijden. 

Gendervariant of gender non-conform gedrag 

Bij heel wat kinderen is er een fase van zoeken en experimenteren naar/met gender. Via imitatieprocessen nemen ze vaak stereotiepe genderrollen of -gedrag over en conformeren ze aan de verwachtingen. Personen die zich niet (altijd) gedragen of uitdrukken volgens de strikte gendernormen, noemen we gender-non-conform.

Gendervariant of non-conform gedrag is leuk, spannend, leerrijk, … het tast de grenzen af van de eigen identiteit, van wat er bij je past en wat niet. Sommige mensen ontdekken zo dat ze (voor bepaalde zaken) meer aansluiting vinden bij de interesses die maatschappelijk gezien eerder bij het andere gender lijken te horen. Ze stellen gedrag of hebben voorkeuren die roldoorbrekend zijn en gendernormen op losse schroeven zetten. Jammer genoeg tolereert de omgeving niet altijd dat een man 'vrouwendingen’ of een meisje 'jongetjesdingen’ leuk vindt. Dat maakt hen daarom niet per se minder man of meisje. Gender non-conform gedrag hoeft dus zeker niet alarmerend te zijn. Heel veel kinderen en volwassenen experimenteren namelijk met genderrollen en -expressies. Lees meer over genderbewust opvoeden.

Als kinderen of jongeren voortdurend en langdurig het gevoel hebben dat hun genderbeleving niet klopt met hun lichaam of de genderverwachtingen, en ze hierdoor ongelukkig worden, wordt het voor ouders of opvoedingsverantwoordelijken moeilijk om het gendervariant gedrag nog ‘leuk’ of ‘spannend’ te vinden. Gelukkig sta je als ouder niet alleen en kan je professionele ondersteuning inschakelen. Een kind hoeft zich echter niet ongelukkig te voelen om op latere leeftijd gender als sociaal construct in vraag te stellen en/of gender non-conform gedrag te stellen. Sommige mensen vinden bijvoorbeeld pas op latere leeftijd de ruimte om met hun genderexpressie te experimenteren. 

Gender non-conform of transgender? 

Voorkeuren of expressie zijn niet hetzelfde als dat innerlijke gevoel van ‘zijn’ (zie Genderidentiteit). Bij sommige mensen gaat het dus verder dan louter de interesses of het uiterlijk: zij uiten dat hun lichaam niet past bij hoe ze zich voelen of identificeren. Naargelang kinderen opgroeien tot jonge pubers wordt het gender non-conform gedrag steeds minder aanvaard. Gendervariant gedrag van meisjes wordt vaak makkelijker aanvaard dan dat van jongetjes. 

De puberteit is tevens de fase waarin het lichaam en (secundaire) geslachtskenmerken beginnen te ontwikkelen. Voor sommige jongeren kan dit een ronduit confronterende periode worden. Genderdysfore gevoelens kunnen zich ontwikkelen. Sommige kinderen of jongeren drukken hardop uit dat hun lichaamskenmerken niet passen bij hoe ze zich voelen. Anderen verwerken het in stilte. Als het gevoel en gedrag zo ver gaat dat men zich niet meer (altijd) eenduidig man of vrouw of (noch) beiden voelt, of dat de gevoelens in tegenstelling komen te staan met het toegewezen geboortegeslacht, dan spreken we over transgender. Transgender personen hebben het gevoel dat hun genderbeleving niet (geheel) klopt met hun toegewezen geboortegeslacht en/of diens geslachtskenmerken. Lees verder op de pagina transgender.

Laatst nagekeken op: .