Wat houdt pleegzorg in?

Pleegzorg is een jeugdbeschermingsmaatregel om kinderen die opgroeien in een (tijdelijk) complexe gezinscontext alsnog de kans te geven op een warme thuis. Op die manier wordt vermeden dat kinderen in een weeshuis of instelling moeten verblijven. Pleegzorg wordt ingezet als de geboorteouders de zorg en opvoeding voor hun kind tijdelijk niet kunnen opnemen. Pleegzorg houdt dus in dat kinderen (t.e.m. 25 jaar) tijdelijk bij een ander gezin verblijven. De pleegzorgprocedure wordt opgevolgd door de pleegzorgdienst.

Een pleegkind kan om verschillende redenen in pleegzorg terechtkomen. Vaak hebben de juridische ouders pedagogische, relationele, financiële of medische problemen waardoor ze tijdelijk of langdurig niet voor hun kind kunnen zorgen. Ook een kind of een volwassene met een beperking of met psychische kwetsbaarheden kan gebaat zijn met de ondersteuning van een pleeggezin. Als er sprake is van een problematische opvoedingssituatie en het probleem niet kan opgelost worden met vrijwillige hulpverlening kan de jeugdrechter een plaatsing in een pleeggezin opleggen. Ook niet-begeleide buitenlandse minderjarigen kunnen in een pleeggezin terechtkomen. Houd er rekening mee dat deze kinderen vaak een rugzakje met zich meedragen. 

Pleegouder is niet gelijk aan juridische ouder

Als pleeggezin neem je dagelijkse beslissingen in de opvoeding, maar oefen je niet het ouderlijke gezag uit. Je hebt ook niet dezelfde verantwoordelijkheden en keuzevrijheid als een juridische ouder. Zo kan je niet weigeren om het kind terug af te staan aan de juridische ouders, heb je geen of beperkte inspraak in de beslissingen die juridische ouders nemen en beheer je het vermogen van het kind niet. Als het kind teruggeplaatst wordt bij de juridische ouders of in een ander pleeggezin wordt ondergebracht, wordt het pleeggezin wel gehoord voordat er een beslissing wordt genomen. Er zijn zoveel individuele situaties, waardoor men sterk op maat werkt. Keuzes zijn altijd afhankelijk van de noden van het kind.

Pleegzorg is niet gelijk aan permanente zorg

Een verblijf in een pleeggezin kan voor een lange of korte periode zijn en hangt af van de individuele gezinssituatie. Soms verblijft een pleegkind slechts enkele dagen, weken, maanden of af en toe tijdens weekends en vakanties in het pleeggezin. Andere pleegkinderen verblijven jaren in een pleeggezin.

Er bestaan vijf mogelijke vormen om aan pleegzorg te doen: ondersteunende pleegzorg, crisispleegzorg, kortdurende pleegzorg, langdurige pleegzorg en behandelingspleegzorg.

Pleegzorgprocedure

Om pleeggezin te worden, dien je verschillende stappen te doorlopen. Zo dien je je aan te melden, is deelname aan een infosessie en voorbereidingssessies vereist en dien je je voor te bereiden op de komst van het pleegkind. Opgelet! Er kunnen kleine verschillen zijn tussen provincies. Pleegzorg wordt in Vlaanderen immers per provincie georganiseerd. We raden je daarom aan om de website van de pleegzorgdienst van jouw provincie te raadplegen:

Hoe lang je moet wachten op een pleegkind, kunnen pleegzorgdiensten niet voorspellen. De gemiddelde wachttijd bedraagt 3 tot 4 maanden. Pleegzorgdiensten vertrekken steeds vanuit de behoeften van het pleegkind en zoeken pleegouders die het best aansluiten bij zijn/haar/diens noden. Als pleeggezin kan je steeds je grenzen aangeven, maar hoe strenger je voorwaarden zijn waaraan pleegkinderen en hun context moeten voldoen, hoe langer de wachttijd kan zijn. Wanneer een kind/kinderen in aanmerking komt/komen om in jouw gezin te verblijven en jij akkoord gaat, worden enkele kennismakingsgesprekken ingepland met het kind/de kinderen en de juridische ouder(s). Op die manier wordt de effectieve verhuis stapsgewijs voorbereid.

Het voorbereidingstraject

Pleegouders krijgen een pleegzorgattest wanneer een kind bij hen geplaatst wordt, als bewijs dat zij de zorg dragen voor dit kind. Dit attest is nuttig om het pleegkind in te schrijven bij de gemeente, mutualiteit, op reis,… Dat attest wordt afgeleverd door een pleegzorgdienst, na een voorbereidingstraject.

Tijdens het voorbereidingstraject worden kandidaat-pleeggezinnen gescreend. Pleegzorg moet immers gedragen worden door het volledige gezin. Alle leden van het gezin zullen daarom betrokken worden bij het traject. Indien het gezin positief wordt ingeschat, komt het in de pool van kandidaat-pleeggezinnen terecht. Wanneer men niet weerhouden is, dient de dienst voor pleegzorg schriftelijk te motiveren waarom. Men kan hiervoor een beroepsprocedure doorlopen. Als dat niet leidt tot de toekenning, kan men tenslotte nog een bezwaarschrift indienen bij de Adviescommissie voor Voorzieningen van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin en (Kandidaat-)Pleegzorg. De ‘screeners’ of personen die het voorbereidingstraject leiden, zijn ervaren pleegzorgbegeleiders die een interne opleiding volgden.

Een essentieel element bij pleegzorg is dat het kind centraal staat en dat er telkens gekeken wordt naar de behoeftes van het kind. Bij de screening van kandidaat-pleegouders wordt er daarom onderzocht welke ondersteuning het gezin aan het kind kan bieden, welke draagkracht het gezin heeft, wat de behoeftes van het kind zijn en hoe het pleeggezin deze kan vervullen. Verder wordt gekeken naar de impact op het pleeggezin, wanneer het pleegkind bij hen verblijft. Meer in detail wordt tijdens de screeningsprocedure gepeild naar het sociaal netwerk van een gezin, de waarden en normen, hun opvoedingsperspectief, wat ze omschrijven als sterktes en wat ze omschrijven als aandachtspunten.

Voorwaarden

In principe zijn er weinig voorwaarden om pleeggezin te kunnen worden. Er zijn slechts twee wettelijke criteria en een aantal voorwaarden aan gekoppeld:

  1. minstens 18 jaar zijn;
  2. voor alle meerderjarige leden van je gezin moet er een recent uittreksel uit het strafregister voorlegd worden. Daaruit moet blijken dat er geen elementen zijn die onverzoenbaar zijn met pleegzorg;
  3. openheid en duidelijkheid in contacten;
  4. samenwerken als team (bv. met pleegzorgbegeleider) en delen van ouderschap (bv. met de biologische ouders, grootouders,…);
  5. over voldoende pedagogische vaardigheden beschikken om het kind en diens context op een positieve manier te kunnen benaderen en tot ontwikkeling te laten komen;
  6. de impact van pleegzorg kunnen inschatten op het eigen gezin;
  7. voldoende stabiliteit en draagkracht.

Het maakt dus niet uit of kandidaat-pleegouders alleenstaand of samenwonend/gehuwd zijn, al kinderen hebben of niet, hetero zijn of niet, trans zijn of niet.

Kunnen trans personen pleegouder worden?

Pleegzorg Vlaanderen staat open voor trans personen. Pleegzorg kan nooit iemand weigeren omwille van de transidentiteit. Er wordt louter met de hierboven opgesomde voorwaarden rekening gehouden. Een weigering omwille van genderidentiteit of -expressie zou discriminatie zijn. Wel wordt de transidentiteit en de sociale, juridische en/of medische transitie als een belangrijk element in het levensverhaal beschouwd dat niet zou mogen ontbreken. Er wordt nagegaan hoe de persoon deze fasen heeft beleefd en hoe deze gebeurtenissen een plaats kreeg in diens leven.

De beleving, verwerking en plaatsing vormt dus een aandachtspunt, net zoals dit het geval is met andere belangrijke levenstransities of veranderingen in iemands leven, zoals een scheiding, verhuis, verslavingsverleden, overlijden, ziekte,… Ter bescherming van het kind wordt daarom openheid van kandidaat-pleegouders verwacht over de gezinssituatie in deze screeningsfase. Er kan beslist worden dat het op het moment van aanmelding (nog) geen goede keuze is om pleegouder te worden. In een latere levensfase kan het wel mogelijk zijn om aan pleegzorg te doen. Er wordt dus nooit een definitieve ‘nee’ gegeven.

Transgender personen kunnen dus niet geweigerd worden als kandidaat-pleegouder puur omwille van de genderidentiteit. Je kan als trans persoon wel tijdelijk geweigerd worden omdat je op dat moment bijvoorbeeld niet over voldoende draagkracht beschikt. Men kijkt dus hoe huidige levensgebeurtenissen een effect hebben op de stabiliteit van het gezin en de draagkracht van de kandidaat-pleegouders. 

We hebben deze informatie afgetoetst met de pleegzorgdiensten en zijn in blijvend overleg om deze diensten te informeren en adviseren. Het is dus niet louter een wettekst die bepaalt dat trans personen niet gediscrimineerd mogen worden, men is in de praktijk ook overtuigd van deze visie. Mocht je je toch gediscrimineerd voelen door de adoptiediensten of/en een individuele medewerker, neem dan zeker contact met ons op.

Wat als een trans persoon in transitie ging en tegelijkertijd een pleegzorgprocedure wil opstarten?

Het starten van een medische, juridische en/of sociale transitie wordt door pleegzorgdiensten als een ingrijpende levensgebeurtenis beschouwd. Het wordt daarom niet aangeraden om op hetzelfde moment een aanvraag als kandidaat-pleegouder in te dienen. Het kan zeker, maar het is voor hen moeilijk om in te schatten wat de draagkracht is op dat moment en welke invloed een transitie zal hebben op de stabiliteit. Dit betekent echter niet dat  transgender personen nooit pleegouder kunnen worden. Zodra de persoon zelf het gevoel heeft dat die er klaar voor is om pleegouder te worden, kan je de pleegzorgprocedure alsnog starten. Ook wanneer die in het verleden reeds een negatief advies kreeg als kandidaat-pleegouder bij de start van je transitie, kan die later telkens een nieuwe aanvraag indienen. De draagkracht en stabiliteit worden dan door screeners opnieuw ingeschat.

Wat als de transitie reeds een tijdje bezig is/afgerond is en men een pleegzorgprocedure wil opstarten?

Mogelijks is het voor trans personen die reeds een tijd bezig zijn met hun sociale, medische of juridische transitie makkelijker om pleegouder te worden. De manier waarop men de transidentiteit een plaats gegeven heeft, zal meestal stabieler zijn dan bij iemand die nog aan het begin van de transitie of genderzoektocht staat en mogelijks nog veel onbeantwoorde vragen en twijfels heeft. De screeners zullen ook beter kunnen inschatten wat de draagkracht is. 

Wat als een trans persoon reeds voor een pleegkind zorgt en tijdens dezelfde periode in transitie gaat?

Dit hoeft dit geen reden tot bezorgdheid te zijn. Pleegzorgdiensten zullen niet zomaar beslissen om het kind/de kinderen van het pleeggezin weg te halen. Gedurende iemands leven gebeuren er nu eenmaal ingrijpende gebeurtenissen, zoals een scheiding, een depressie, een overlijden of een gendertransitie. Eenmaal een pleeggezin erin geslaagd is om een stabiele, veilige en warme thuis te bieden voor hun pleegkinder(en), zullen pleegzorgdiensten dit niet zomaar veranderen. Een kind wordt enkel weggehaald wanneer dit beter is voor de eigen ontwikkeling.

Wel wordt verwacht dat elk pleeggezin open en eerlijk is over levensveranderende gebeurtenissen. Enkel dan kunnen pleegzorgbegeleiders immers hulp aanbieden indien dit nodig zou zijn. Wie een transitie wil beginnen, kan dit best eerst aan de pleegzorgbegeleider vertellen en daarna aan het pleegkind en diens juridische ouders. Pleegzorg gaat altijd op zoek naar hoe ze zowel de pleegouder als het -kind het best kunnen ondersteunen.

Op een bepaald moment zal beslist worden om het nieuws met de juridische ouders en het pleegkind te delen. Pleegzorgdiensten zullen telkens proberen om in dialoog te gaan met de juridische ouders en het pleegkind. Hierbij wordt rekening gehouden met het tempo van het pleeggezin, maar vooral met het belang van het kind. Er wordt nagedacht hoe men dit kan vertellen, wie dit het best kan vertellen en in welke volgorde men dit het best kan vertellen. Men houdt rekening met de individuele situatie. Dit gesprek kan plaatsvinden onder begeleiding.

Indien de juridische ouders eerder negatief reageren, zal het kind niet zomaar elders geplaatst worden. Er wordt dan vooral gewerkt met de juridische ouders en er wordt gekeken hoe ze hen gemotiveerd/ondersteunend kunnen krijgen.

Wanneer het kind negatief reageert, wordt een gesprek opgestart. De pleegzorgbegeleider zoekt samen met het kind en de pleegouders naar een oplossing waar iedereen zich comfortabel bij voelt. Men gaat hierbij op dezelfde wijze te werk als bij gezinnen waar andere veranderingen plaatsvinden, zoals bijvoorbeeld een scheiding.

Begeleiding tijdens en na de pleegzorgprocedure

Vanaf het begin van het traject wordt een begeleider aangesteld. Meestal komt deze persoon om de 4 tot 6 weken langs. Dit is afhankelijk van hoe goed de pleegzorg verloopt. Deze begeleiding kan op verschillende manieren ingevuld worden. Standaard zijn de pedagogische en financiële ondersteuning. daarnaast wordt er gefocust op drie doelen:

  1. perspectief van het kind;
  2. stabiliteit en veiligheid waarbij het kind optimaal kan ontwikkelen;
  3. gedeeld ouderschap en ouderschap op maat (bespreking van bepaalde thema’s, taalontwikkeling, hobby’s zoeken voor het pleegkind, oudercontacten opvolgen, schoolse opvolging, nadenken over een vervolgopleiding, psychologische begeleiding voor het pleegkind, bijzondere kosten, studiebeurs, voorrang op crèches, ouderschapsverlof enzovoort. Hierbij wordt telkens rekening gehouden met de capaciteiten en werkpunten van het gezin. Je hebt als pleeggezin recht op nazorg wanneer de pleegzorgsituatie eindigt.)

Rechten van de juridische ouders

De juridische ouders spelen een belangrijke rol bij pleegzorg. Zo hebben juridische ouders het recht om aan te geven wie ze wel of niet wensen als pleegouders. Het zou kunnen dat ouders meedelen dat ze liever niet hebben dat een homokoppel, alleenstaande of trans persoon voor hun kind zorgt. Pleegzorgdiensten houden rekening met deze wensen, maar zullen steeds proberen te achterhalen waarom dit belangrijk is voor ouders en samenwerking stimuleren. Tijdens de pleegzorgperiode blijven juridische ouders vervolgens het recht behouden om betrokken te worden bij belangrijke beslissingen, zoals geloof, keuze van de school, haarsnit, op vakantie gaan enzovoort. Deze zaken worden steeds in overleg met de juridische ouders en de pleegouders besproken.

Pleegzorgdiensten streven tenslotte naar een solidaire vorm van ouderschap waarbij het belangrijk is dat de juridische ouders en de pleegouders zo goed mogelijk overeenkomen. Er wordt gestreefd naar een situatie waarbij het kind zich zowel thuis voelt bij de juridische ouders als de pleegouders. Om te vermijden dat het pleegkind tussen twee vuren komt te staan, zal een kind hoogstwaarschijnlijk niet bij een trans gezin geplaatst worden indien de juridische ouders dit absoluut niet zien zitten.

Rechten van de pleegouders

Naast het feit dat pleegouders sommige beslissingen moeten aftoetsen met de juridische ouders, hebben pleegouders ook rechten. Zo hebben pleegouders recht op begeleiding, informatie, kennismaking met de ouders en het kind, een pleegzorgvergoeding, pleegzorgverlof, nazorg, ontmoeting na pleegzorg en participatie. Op de website van de pleegzorgdienst van jouw provincie vind je het meest up-to-date overzicht.

De ontmoeting tussen juridische ouders en pleegouders

Nadat er een match gemaakt werd tussen gezinnen, kunnen gezinnen hierover nadenken en vindt een eerste ontmoeting plaats. De ontmoeting tussen pleegouders en de juridische ouders is meestal spannend en onwennig, maar gebeurt gelukkig altijd onder begeleiding van pleegzorg. Na deze ontmoeting geven de juridische ouders in het beste scenario hun goedkeuring. De werkelijke plaatsing van het kind vindt stelstelmatig plaats via een opbouw. Dit betekent dat er steeds meer contacten zijn waarbij het eindpunt de effectieve verhuis is. Ondertussen zitten alle betrokken partijen samen om afspraken te maken over hoe men het kind samen kan opvoeden en de zorg samen kan dragen.

Kostprijs

Het stappenplan dat een kandidaat-pleegouder moet doorlopen, is volledig gratis. Men hoeft dus niets te betalen voor het bijwonen van de infosessies en het doorlopen van de screening.

Gedurende de zorgperiode zelf krijgt de pleegouder een kostendekkende vergoeding, die onder andere dient om de kosten voor het eten, de kleding en het vervoer van het pleegkind te betalen. Voor bijzondere kosten, bijvoorbeeld tandcorrecties of therapieën, krijgt men een aparte tegemoetkoming. Kinderbijslag wordt uitbetaald aan diegene die het kind opvoedt, in dit geval de pleegouders. De ziekteverzekering wordt ook via de pleegouders geregeld. Voor de inkomstenbelasting wordt elk pleegkind dat op 1 januari van het aanslagjaar in het pleeggezin verbleef als kind ten laste van het pleeggezin beschouwd. De vergoedingen die men ontvangt in het kader van de pleegzorg worden niet belast. Meer informatie over de kostprijs vind je hier .

Meer info

Laatst nagekeken op: .