Wat is faciale feminiserende chirurgie (FFS)?

Faciale feminiserende chirurgie (FFS) is een term die een hele bundel van procedures omvat waarbij een eerder mannelijk gelaat wordt vervrouwelijkt. Er zijn immers een aantal anatomische verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke gezichten en schedels. Een eerder mannelijk aangezicht is groter, meer vierkant en met scherpere hoeken dan een vrouwelijk aangezicht. De neus bij personen met een mannelijk toegewezen geboortegeslacht is doorgaans groter en heeft een uitgesproken neusrug. Het gezicht van een persoon met vrouwelijk toegewezen geboortegeslacht is doorgaans kleiner, ovaler, vaak hartvormig en bevat zachtere lijnen. De oogkassen zijn groter, de wenkbrauwen zijn hoger ingeplant en het hoogste punt bevindt zich meer naar het laterale derde.

Wat is faciale masculiniserende chirurgie (FMS)?

Faciale masculiniserende chirurgie (FMS) is een term die een hele bundel van procedures omvat waarbij een eerder vrouwelijk gelaat wordt vermannelijkt. Deze ingrepen worden vandaag minder vaak uitgevoerd dan ingrepen in het kader van FFS. Nochtans zijn deze evenzeer mogelijk.

Opnieuw verwijzen we naar een aantal anatomische verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke gezichten en schedels. Een eerder vrouwelijk aangezicht is doorgaans kleiner, ronder en minder hoekig dan een mannelijk aangezicht. De neus bij personen met een vrouwelijk toegewezen geboortegeslacht is kleiner en heeft een minder uitgesproken neusrug. Het gezicht van een persoon met mannelijk toegewezen geboortegeslacht is doorgaans groter, minder ovaal en bevat strakkere/hoekigere lijnen. De oogkassen zijn kleiner, de wenkbrauwen zijn lager ingeplant. Tijdens de ingreep worden over het algemeen structuren toegevoegd om het gezicht een meer hoekige vorm te geven.

Onderstaande figuur verduidelijkt de anatomische verschillen:

Wanneer naar de aangezichtsschedels wordt gekeken vinden we dezelfde kenmerken terug. De eerder mannelijke schedel heeft een prominente en hoge kin, stevige kaakhoeken met een bijna rechte hoek en een beenderige verdikking boven de oogkassen, de "frontal bossings" genoemd. De eerder vrouwelijke schedel heeft een volledig convex voorhoofd, een minder uitgesproken kin en afgeronde kaakhoeken.

Bij de meeste genderbevestigende ingrepen willen personen hun uiterlijk meer in overeenstemming brengen met hoe ze zich voelen, maar ook op zichzelf blijven lijken. Men houdt er best rekening mee dat het aangezicht drastisch kan veranderen. 

In onderstaande figuur wordt weergegeven in blauw waar er bij de eerder mannelijke schedel een teveel aan bot is in vergelijking met de eerder vrouwelijke schedel. De rode zone geeft weer waar er botvolume mag worden bijgevoegd om de schedel vrouwelijker te maken.

Chirurgie die het gezicht vrouwelijker of mannelijker maakt kan helpen bij het integreren in de maatschappij in een (eerder) vrouwelijke, mannelijke of androgyne genderrol, aangezien het aangezicht cruciaal is in de perceptie van iemand als mannelijk, vrouwelijk of androgyn. FFS en FMS richten zich zowel op het aangezichtsskelet als op de weke delen (huid, spieren, bindweefsels) en omvatten een hele reeks verschillende technieken die afkomstig zijn uit de kaakchirurgie en reconstructieve chirurgie, maar ook uit de plastische en genderbevestigende chirurgie. Dit kan onder andere inhouden: voorhoofd, kin, kaakhoeken, botstructuren, neus, jukbeenderen, adamsappel,... 

Het voorhoofd

Het bovenste derde van het aangezicht bepaalt in grote mate of een gezicht als vrouwelijk of mannelijk wordt herkend. Het voorhoofd is dan ook één van de belangrijkste zones om aan te passen.

Vervrouwelijking

De typische mannelijke kenmerken zoals de kalende haarlijn, de frontal bossing (beenderige prominenties boven de oogkassen) en de positie en vorm van de wenkbrauwen, kunnen worden aangepast door een coronale benadering. Dit is een toegang tot het voorhoofd door een incisie die over het hoofd loopt van oor naar oor en zoveel mogelijk in de behaarde hoofdhuid wordt verborgen. Door deze toegang kunnen de "frontal bossings" worden verwijderd, de oogkassen wat groter gemaakt, de wenkbrauw hoger worden gepositioneerd en naar een meer vrouwelijke vorm en kan het voorhoofd kleiner worden gemaakt door de haarlijn op te schuiven naar voren.

Vermannelijking

Een vrouwelijk voorhoofd is doorgaans korter en ronder dan een mannelijk. Het voorhoofd kan een eerder mannelijk uitzicht krijgen aan de hand van een 'voorhoofdvergroting'. Hierbij wordt de afstand tussen wenkbrauwen en haarlijn verlengd. Deze ingreep resulteert in een minder rond voorhoofd en meer prominente supra-orbitale rand die typerend is voor cis mannen. De incisie gebeurt in de haarlijn zodat het litteken niet zichtbaar is. Het is belangrijk om vooraf met je chirurg te bepalen in welke mate je een vergroting je wenst.

De kin

vervrouwelijking

Een eerder vrouwelijke kin is doorgaans puntiger, smaller en minder hoog dan een eerder mannelijke kin. Bij FFS kan de kin worden aangepast via een intra-orale toegang (langs de mond) door middel van correctieve osteotomieën. Hierbij worden de losgemaakte botfragmenten verplaatst om deze vorm aan te passen en worden opnieuw gefixeerd met titanium plaatjes.

Vermannelijking

Een eerder mannelijke kin is doorgaans meer uitgesproken (groter en meer vierkant). Wanneer de kin smaller is kan een vergroting worden uitgevoerd op twee manieren: aan de hand van een osteotomie (het snijden van het bot) en aan de hand van implantaten. Het naar voor brengen van de kin door middel van een osteotomie heeft een substantieel effect op de weefsels en de cervicale hoek. Kin implantaten kunnen hetzelfde effect niet beogen als het bot van de kin zelf niet naar voor wordt geplaatst. Na de herpositionering van de botstructuur, wordt deze in positie gehouden via verschillende plaatjes en schroeven. De extra ruimte gecreëerd door de expansie en repositie van het bot, kan gevuld worden door (hydroxyapatiete) korreltjes.

Orthognatische chirurgie

De orthognatische heelkunde omvat een aantal ingrepen die de verplaatsing van verschillende onderdelen van het aangezichtsskelet kunnen inhouden.

Vervrouwelijking

Door een combinatie van een verplaatsing van de botstructuren van de boven– en onderkaak kunnen de volumes worden veranderd in het middelste en onderste derde van het gelaat. Deze veranderingen kunnen het middelste van het gelaat meer volume geven en het gezicht ronder maken. Bij deze ingreep wordt ook de kin minder prominent, de kaakhoeken minder uitgesproken en kunnen de bovenste fronttanden meer zichtbaar worden gemaakt. Deze ingreep wordt ook gedaan zonder zichtbare littekens, alle incisies bevinden zich in de mond. Ook hier worden de verplaatste botstructuren opnieuw vastgezet met behulp van titanium plaatjes.

Vermannelijking

Het principe van het kantelen van de boven en onderkaak is hetzelfde als bij FFS, maar in de andere richting zodat de volumes in de andere richting wijzigen. De ingreep resulteert in een prominenter onderste derde van het gelaat.  Toch wordt dit bij FMS zeer zelden uitgevoerd omdat de tanden nadien mogelijks niet op elkaar passen en orthodontie noodzakelijk is. 

De kaakhoeken

Vervrouwelijking

De eerder mannelijke kaakhoek is meer prominent door een dikkere kauwspier die er aangrijpt, maar vooral door een meer uitgesproken beenderige structuur van de onderkaak op die plaats. Deze is zowel naar achter als naar onder en naar buiten toe uitgebreider dan bij een eerder vrouwelijke kaakhoek. De kaakhoek kan via een intra-orale toegang zonder zichtbare littekens worden verkleind door middel van correctieve osteotomie, waarbij het teveel aan bot wordt weggenomen.

Vermannelijking

Het vergroten en hoekiger maken van deze onderkaak kan gewenst zijn in het kader van vermannelijking van het gelaat. Hiervoor zijn twee methoden. De gemakkelijkste methode betreft het plaatsen van een onderkaakimplantaat. Dit gebeurt via de mond, waardoor littekens onzichtbaar blijven. De andere techniek maakt gebruik van een bottransplantaat. De dikte van het bottransplantaat wordt afgestemd op de gewenste vergroting. Bespreek dit vooraf met je chirurg.

De neus

Vervrouwelijking

Een eerder mannelijke neus is meestal groter dan een eerder vrouwelijke neus. De neusrug bij de mensen die het mannelijk geboortegeslacht toegewezen kregen is rechter en de hoeken naar het voorhoofd en de bovenlip scherper. Bij een aanpassing aan het voorhoofd wordt de hoek tussen neus en voorhoofd reeds stomper gemaakt en kan de hoek tussen de neus en bovenlip ook stomper gemaakt worden door orthognatische chirurgie. 

Wanneer het effect op de neus van deze ingrepen te weinig blijkt te zijn, kan in een vervolgoperatie een correctie aan de neus worden uitgevoerd waarbij deze kleiner wordt gemaakt, de neusrug wat minder prominent en de tip wat meer naar boven wordt geplaatst.
 

Vermannelijking

De vraag naar neuscorrectie (het meer robuust maken van de neus) in het kader van vermannelijking komt minder vaak voor. Er zijn minder mogelijkheden dan bij FFS omdat hier materiaal moet worden toegevoegd. Maar voor zij die het wensen, zijn er wel opties. Aan de hand van een voorhoofdimplantaat zou de hoek tussen de neus en het voorhoofd scherper gemaakt kunnen worden, waardoor de neus een mannelijker uitzicht krijgt. Daarnaast zijn er tal van chirurgische opties om het best mogelijke en het gewenste esthetische resultaat te bekomen. Op zich is dit een erg geïndividualiseerde procedure gezien elke neus anders is. Spreek vooraf goed door met je chirurg wat je wenst.

De jukbeenderen

Personen met een vrouwelijk toegewezen geboortegeslacht hebben meestal iets prominentere jukbeenderen dan personen met een mannelijk toegewezen geboortegeslacht. Het aanpassen van de jukbeenderen alleen heeft geen erg grote feminiserende of masculiniserende invloed. Prominente jukbeenderen worden ongeacht gender aantrekkelijk bevonden en vooral hiervoor uitgevoerd. Ook deze ingreep gebeurt via een intra-orale toegang en ook hier zijn dus geen zichtbare littekens. 

Meestal verricht men tijdens FFS een combinatie van procedures, afhankelijk van wat nodig is om het gezicht van de patiënt een (eerder) vrouwelijkere uitstraling te geven. De hele ingreep duurt normaal gesproken tussen de 4 en 8 uur, afhankelijk van de uitgebreidheid van de operatie. Er wordt geadviseerd om na een faciale feminisatie operatie 1 tot 2 nachten in het ziekenhuis te blijven.

De adamsappel

Vervrouwelijking

Indien iemand een uitgesproken adamsappel heeft, kan deze worden gereduceerd via een ingreep. De adamsappelcorrectie is een eenvoudige operatie waarbij een naar voren uitstekende en opvallende adamsappel wordt aangepast via een kleine incisie dwars over de adamsappel. Hierdoor worden de verhoudingen in de hals geharmoniseerd en ontstaat er een betere halscontour. Het litteken is klein en bijna onzichtbaar, omdat de halshuid over het algemeen mooi geneest. De ingreep kan plaatsvinden in combinatie met de stemverhogende ingreep of in combinatie met FFS.

Let op: indien een stemverhogende ingreep gewenst is, wordt aangeraden de adamsappelreductie niet vòòr de stemverhogende ingreep te laten plaatsvinden.
 

Vermannelijking

De adamsappel is één van de meest zichtbare verschillen tussen een eerder mannelijk versus vrouwelijk gelaat. Via een smalle snede onder de kin kan een implantaat geplaatst worden in het keelgebied. 

Opname en herstel

Zowel voor FFS als FMS reken je best op minimum twee weken vooraleer de meeste zwelling is verdwenen. Het werk kan hervat worden na een drietal weken. Sommige personen geven aan tot een maand na de ingreep veel sneller moe te zijn dan voordien.

Kostprijs

Tot op vandaag wordt gelaatschirurgie niet terugbetaald. De kostprijs voor de verschillende mogelijke ingrepen in kader van FSS en FMS variëren sterk, en hangt ook af van het al dan niet bestaan van een RIZIV-code voor de geplande ingreep.

In het algemeen ligt de prijs per ingreep tussen de 4000 en 7000 euro in een openbaar ziekenhuis en tussen de 10.000 en 40.000 euro in een privéziekenhuis.

Laatst nagekeken op: .