Algemeen

In België worden personen zowel op Federaal als Vlaams niveau beschermd tegen discriminatie op basis van "geslacht", "geslachtsverandering", "genderidentiteit" en "genderexpressie" (sinds 2014) en "seksekenmerken" (sinds 2020). Ook op Europees niveau zijn er verschillende initiatieven.  

Bescherming tegen discriminatie op Vlaams niveau 

Het Vlaamse Decreet houdende een kader voor het Vlaamse gelijkekansen- en gelijkebehandelingsbeleid (2008) werd in maart 2014 uitgebreid en vermeldt ook expliciet genderidentiteit en genderexpressie als beschermde gronden. 

De memorie van toelichting stelt het volgende (letterlijk citaat):  

“Deze nieuwe beschermde kenmerken worden voornamelijk geïntroduceerd om een uitgebreide bescherming tegen discriminatie te garanderen voor alle transgender personen, met inbegrip van travestieten, interseksuelen, en andere gendervariante personen. Ze zijn bij uitbreiding echter evenzeer toepasbaar op eenieder met een gendernormoverschrijdende genderidentiteit en/of -expressie. De invoeging van beide kenmerken komt ook tegemoet aan de afspraken die door de deelstaten en de federale staat werden gemaakt naar aanleiding van de opmaak van het interfederale actieplan tegen homofoob en transfoob geweld. In dit kader werd overeengekomen om ‘genderidentiteit’ en ‘genderexpressie’ als beschermde kenmerken toe te voegen in elke (federale en deelstatelijke) antidiscriminatieregelgeving.” (p.6) 

Het decreet specificeert bovendien de domeinen waarbinnen discriminatie niet kan. Het gaat om werk, gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting, mobiliteit, cultuur, jeugd, sociale voordelen en toegang tot en deelname aan economische, sociale, culturele of politieke activiteiten buiten de privésfeer. 

Ook in de Franse Gemeenschap ben je beschermd voor de gronden “le changement de sexe, l’identité de genre et l’expression de genre.” (zie Décret modifiant le décret du 12 décembre 2008 relatif à la lutte contre certaines formes de discrimination van 13/11/2015 , publicatie in staatsblad op 08/12/2015 p.72777). 

Bescherming tegen discriminatie op Federaal niveau 

Op Federaal niveau beschikt België over drie antidiscriminatiewetten: 

  1. de wet ter bestrijding van racisme en xenofobie; 

  2. de wet ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen (genderwet); 

  3. de wet ter bestrijding van discriminatie op grond van leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, een handicap, een fysieke of genetische eigenschap of sociale afkomst. 

De genderwet verbiedt (in)directe discriminatie en pesterijen op grond van geslacht en ongewenst seksueel gedrag. De wet stelt in artikel 4, paragraaf 2: “Voor de toepassing van deze wet wordt een direct onderscheid op grond van  geslachtsverandering gelijkgesteld met een direct onderscheid op grond van geslacht.” 

Hierdoor werden in eerste instantie slechts enkele trans personen beschermd, zijnde:

“zij die een geslachtsveranderende behandeling hebben ondergaan, die ermee bezig zijn, of die van plan zijn dit te doen”.

In België werd op 24 april 2014 een wetsvoorstel goedgekeurd om genderidentiteit en genderexpressie toe te voegen als beschermde gronden, om de bescherming tegen discriminatie zo uit te breiden tot eenieder die discriminatie ondervindt omwille van diens genderidentiteit of genderexpressie. Deze aanpassingen aan de genderwet zijn van kracht sinds 3 augustus 2014, tien dagen na publicatie in het Belgisch Staatsblad. Sinds 2020 wordt een discriminatie op grond van seksekenmerken ook gelijkgesteld met een discriminatie op grond van geslacht. 

Privérelaties, (seksuele) intimidatie in arbeidsrelaties of delicten die onder andere wetten of Koninklijke Besluiten vallen, of die een gemeenschaps- of gewestbevoegdheid aangaan, vallen niet onder deze wet. 

Indien iemand slachtoffer is van pesterijen of seksueel ongewenst gedrag op de werkvloer, dan wordt de “Wet betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk” (1996) toegepast. In dit geval kan het slachtoffer zich wenden tot de preventieadviseur van de interne of externe preventiedienst van de werkgever (of de vertrouwenspersoon en/of de vakbondsafgevaardigde). Aan deze wet werden tevens de gronden genderidentiteit en genderexpressie toegevoegd (zie wetswijzigingen van 28 februari 2014 ).

Verzwarende omstandigheid 

De antidiscriminatiewet is een strafwet. Ze bestraft ook het aanzetten tot discriminatie, haat of geweld. Voor de discriminatiegrond geslachtsverandering kan er een strafverzwaring worden opgelegd voor het misdrijf doodslag en slagen en verwondingen. Men spreekt dan over een haatmisdrijf waarbij er door het transfoob karakter van het feit een strafverzwaring kan worden opgelegd. Momenteel geldt dit nog niet voor genderexpressie en genderidentiteit, of voor andere misdrijven. Toch is het belangrijk wanneer je aangifte doet om dit te melden aan de politie. 

(Inter)federaal actieplan

Om het ontbreken van sluitende wetgeving ter bescherming van LGBTI+ personen weg te werken, werd in 2013-2014 een eerste interfederaal actieplan gelanceerd. In 2018 werd het langverwachte tweede interfederaal actieplan gelanceerd. Het recentste federaal actieplan 'voor een LGBTI+ friendly België ' (2021-2024) omvat een reeks maatregelen om discriminatie tegen LGBTI+ personen op een structurele en gecoördineerde manier tegen te gaan. 

Bescherming tegen discriminatie op Europees niveau 

Het Europees Parlement vaardigde in 1989 een resolutie uit over het verbod op discriminatie van trans personen. Het Parlement riep de Ministerraad en de Europese Commissie en de lidstaten op om voorzieningen en regelgeving te organiseren om het recht op medische geslachtsverandering te vrijwaren, en definieerde daarbij minimum standaarden voor de procedure, waaronder de wettelijke erkenning van de nieuwe burgerlijke staat. Dat deze richtlijnen nog lang niet overal toegepast worden, en dat ze tevens onvoldoende zijn om de rechtspositie van transgender personen in Europa te beschermen, werd door een groot onderzoek uitgevoerd door de European Union Agency for Fundamental Rights verduidelijkt. 

Verschillende Europese organisaties komen op voor de rechten van trans personen: Transgender Europe (TGEU) , de Europese koepelorganisatie, publiceert jaarlijks een index waarop ze 25 juridische categorieën vergelijkt, o.a. juridische erkenning van genderidentiteit, asiel, non-discriminatie, gezondheid en gezin. In de bijbehorende index kan je een overzicht terugvinden voor de regelgeving van de verschillende lidstaten.   

Ook Amnesty International komt op voor de wettelijke bescherming van trans personen. In hun rapport “Because of who I am: Homophobia, transphobia and hate crime in Europe ”, klagen zij aan dat de Europese Unie en haar lidstaten homofoob of transfoob geweld niet erkent als haatmisdrijven.  

Verder is er ook nog ILGA Europe , die jaarlijks een Rainbow Map en Index publiceert met daarin een ranking van Europese landen naargelang gelijke rechten voor LGBT+ personen. Zij publiceren ook jaarlijks een Annual Review waarin ze de sociale, juridische en politieke ontwikkelingen in alle Europese landen opnemen. 

Meer info

Laatst nagekeken op: .